Hematolojide kanser ve kanser dışı kan hastalıklarının tedavi oranı her geçen gün artmaktadır. Kemik iliği nakli hematolojik hastalıkların tedavisinde önemli yeri olan seçkin bir tedavi yaklaşımıdır. Kök hücre ya da halk arasındaki adıyla “Kemik iliği nakli” gelişen yeni teknolojiler sayesinde kemik iliği dışında kan ve göbek kordonundan kök hücre elde edilerek kan kanserlerinin tedavisinde kullanılmaktadır. Bu tedavi otolog ve allojenik kemik iliği nakli olmak üzere ikiye ayrılır. Yazımızda “Allojenik kemik iliği nakli nedir?” sorusuna cevap arayacağız.
Allojenik Kök Hücre Nakli
Allojenik kök hücre naklinde, hastalıklı veya hasarlı kemik iliğini değiştirmek için bir donörden alınan sağlıklı “kan kök hücrelerini” kullanılır.
Bağışçı bir aile üyesi, tanıdık veya yabancı olabilir. Allojenik kök hücre naklinde kullanılan hücreler, aşağıdakiler gibi farklı yerlerden toplanabilir:
- Vericinin kanından
- Vericinin kalça kemiğindeki kemik iliğinden
- Bağışlanan göbek kordonu kanından
Hangi Hastalıklarda Uygulanabilir?
Allojenik kök hücre nakli yapılmadan önce, hastalıklı hücreleri yok etmek ve vücudu donör hücrelere hazırlamak için yüksek dozlarda kemoterapi veya radyasyon tedavisi yapılmaktadır. Bir allojenik kök hücre nakli, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli hastalıkları olan kişiler için bir seçenek olabilir:
- Akut lösemi
- Adrenolökodistrofi
- Aşırı Anemi
- Kemik İliği Yetmezliği Sendromları
- Kronik lösemi
- Hemoglobinopatiler
- Hodgkin lenfoma
- Bağışıklık Eksiklikleri
- Doğuştan Metabolizma Hataları
- Multipil myeloma
- Miyelodisplastik Sendromlar
- Nöroblastom
- Hodgkin Olmayan Lenfoma
- Plazma Hücre Bozuklukları
- Poems sendromu
- Birincil Amiloidoz
Akraba Olmayan Donö
Ailenizde uygun kişi yoksa ulusal kök hücre bankası aracılığıyla başka biri donör olabilir. Bu bir akraba olmayan donör naklidir.
Plasentadan kan alınır ve yeni doğan bebeklerin göbek kordonu, allojenik nakil için yeni bir kök hücre kaynağıdır. Kordon kanı adı verilen bu kan örneğinde yüksek oranda kök hücre bulunur. Ancak kordon kanındaki kök hücre sayısı iri erişkinler için genellikle yetersizdir. Bu nedenle doktorlar kordon kanını öncelikle küçük yetişkinlere ve çocuklara uygulamaktadır. Doktorlar şu anda kordon kanının nakil için farklı şekillerde kullanımını araştırıyorlar.
Allojenik Kemik İliği Naklinin Avantajları
Allojenik kemik iliği naklinin bir avantajı, donör kök hücrelerinin kendi bağışıklık hücrelerini oluşturmasıdır. Bu, yüksek doz tedaviden sonra geride kalabilecek kanser hücrelerinin yok edilmesine yardımcı olur. Diğer bir olası avantaj ise, bağışçının genellikle daha fazla kök hücre bağışlayabilmesi ve hatta gerekirse beyaz kan hücreleri bağışlayabilmesidir. Sağlıklı donörlerden alınan kök hücreler de kanser hücresi içermez.
Vücudun Kök Hücreyi Reddi ve Riskler
Allojenik kemik iliği nakillerinin birçok potansiyel dezavantajı vardır. Vücut, greft olarak da adlandırılan nakledilen hücreleri kabul etmeyebilir. Yani donör hücreler, kemik iliğine yerleşemeden ölebilir veya hastanın vücudu tarafından yok edilebilir. Diğer bir risk ise donörden alınan bağışıklık hücrelerinin hastanın vücuduna saldırabilmesidir. Bu durum, graft-versus-host (donör dokunun doneye reaksiyonu) hastalığı olarak adlandırılır. Ayrıca, vericiler nakilden önce test edilse bile, donör hücrelerinden bazı enfeksiyonlara yakalanma riski minimum düzeydedir. Daha yüksek risk, zaten sahip olduğunuz veya bağışıklık sisteminizin baskılanması nedeniyle ortaya çıkabilecek enfeksiyonlardır. Bu enfeksiyonlar genellikle allojenik nakillerden sonra yeniden ortaya çıkar çünkü bağışıklık sisteminiz, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar tarafından kontrol edilir. Bu enfeksiyonlar ciddi sorunlara, hatta ölüme neden olabilir. Bununla birlikte, bu yöntem, makalenin diğer bölümlerinde bahsedilen hastalıklar için en iyi tedavilerden biridir.