Donör, tıp biliminde kan, kök hücre ve organ naklinin gerekli olduğu durumlarda bağışçıya verilen isimdir. İlgili bağışçı, kan bağı olan kişilerin bağışçı olduğu zamandır. Organ nakillerinde, vericinin hayatta olması durumunda akraba olma şartı da aranır. Ancak kemik iliği ve kan transfüzyonlarında doku ve kan uyumu olduğu sürece akraba olmayan donörlerden de bağış yapılabilir.
Uyumlu Vericinin Önemi
Bağışıklık sistemi, naklin başarısında önemli bir rol oynar. Bağışıklık sistemi genellikle bakteri veya virüs gibi vücutta yabancı bulduğu her şeyi yok ederek bizi sağlıklı tutar. Normal işleyen bir bağışıklık sistemi, diğer insanlardan gelen hücreleri de yabancı olarak algılar.
Verici ve alıcı arasında yakın doku tipi uyumu yoksa hastanın bağışıklık sistemi yeni kök hücreleri yabancı olarak algılar ve onları yok eder. Buna aşı reddi denir ve aşılanmış hücrelerin başarısız olmasına yol açabilir. Bağışıklık sisteminin çoğu nakil öncesi tedaviyle (kemoterapi ve radyasyon tedavisi) yok edildiğinden bu durum nadirdir.
Oluşabilecek diğer bir problem de donör hücreler bağışıklık hücrelerini yaptıklarında yeni oluşan hücreler hastadaki hücreleri yabancı olarak algılayıp yuvalarına karşı düşman haline getirebilirler. Bu tür saldırılara graft-versus-host hastalığı denir. Verilen kök hücreler, nakledilen kişinin vücuduna saldırır. Bu nedenle mümkün olan en uygun donörü bulmak için her türlü çaba gösterilmektedir.
Canlı Verici Nakilinde Kaynaklar
1. derece akraba:
Anne, baba ve çocuklarımız birinci derece akrabadır.
2. Derece Akrabalar:
Kardeşlerimiz, torunlarımız ve nesimiz 2. derece kan bağı olan akrabalarımızdır.
3.Derece Akrabalar:
Kardeşlerimizin çocukları olan yeğen, amca, teyze, hala ve amcalar üçüncü derece akrabalarımızdır.
4. derece akrabalar:
3. derece akrabalarımızın çocukları 4. derece akrabamız olur.
Bu sıralama doğrultusunda akraba donörlerinden alınan dokunun bizimle uyumlu olma olasılığı artmaktadır.
Akraba Donörler Nakil İçin Daha mı İyi?
Kardeş donörler, kök hücre nakli için genellikle akraba olmayan donörlerden daha iyidir. Kesin karşılaştırma, hastanın teşhisine ve hastalığın evresine bağlıdır. Bir kök hücre naklinden sonra hasta sonucunun iki gerekli ölçüsü, uzun süreli hayatta kalma ve hastanın maruz kaldığı graft-versus-host hastalığı (GvHD) miktarıdır. Kardeş donörler daha az GvHD tetikleyerek nakil sonrası yaşam kalitesinin daha iyi olmasını sağlar. Ayrıca kardeş donörler, akraba olmayan donör aramaktan daha hızlı bulunur ve teşhisten sonra daha hızlı transplant yapıldığında hastalar daha iyi hayatta kalır.
Birçok yetişkin kanseri için, kardeş nakillerinden elde edilen sonuçlar, akraba olmayan donörlerden elde edilen sonuçlarla karşılaştırılabilir, ancak kardeş bağışçıların küçük bir avantajı vardır. Weisdorf, KML lösemili 2900’den fazla hasta için bir çalışma yaptı. Diğer tüm faktörler için düzeltme yapıldığında, akraba olmayan donöre karşı kardeş donör ile sağkalım %68’e karşı %61 idi.
Bununla birlikte, kardeş donörlerin kalıtsal bozukluklar için pediatrik nakillerde belirgin bir avantajı vardır. Avrupa Kan ve İlik Nakli Grubu (EBMT) 2011’de kardeş donörden alınan üç yıllık sağ kalım oranlarının %95 ve akraba olmayan donörden %61 olduğunu açıkladı.